Dr.Öğr.Üy. Songül Çakmak; Kadınlar müzikal anlamda çok yetenekli, ama gelenekten ötürü öne çıkamıyorlar…(1)
Dr. Göktan Ay’ın Dr. Öğr. Üyesi Songül Çakmak (Van Y.Y. Üniversitesi, Türk Müziği Devlet Konservatuarı) ile yeni yayımlanan “Kadın Ağıtları/Psikanalitik Bir Yaklaşım” kitabı üzerine yaptığı söyleşiyi yayımlıyoruz…
Sitemiz köşe yazarı Dr. Göktan Ay’ın Dr. Öğr. Üyesi Songül Çakmak (Van Y.Y. Üniversitesi, Türk Müziği Devlet Konservatuarı) ile yeni yayımlanan “Kadın Ağıtları/Psikanalitik Bir Yaklaşım” kitabı üzerine yaptığı söyleşiyi yayımlıyoruz…
AY: Songül Hocam, nasılsınız? Kendinizi okurlarımıza kısaca tanıtır mısınız…
ÇAKMAK: 1977 yılında Diyarbakır’da doğdum, Dicle Üniversitesi Türk Müziği Devlet Konservatuvarı eğitimimi 2007 yılında tamamladım. ÇOGEM ve ÇEMATEM’ de risk altındaki çocuklar ve gençlerle 10 yıl gönüllü çalıştım. 2010 yılında Öğretmenlik Mesleğine yine kendi doğduğum ilde başladım. Yüksek Lisans için Malatya’ya gittim. Müzik eğitimi alanında sokakta çalışan çocuklar üzerine örnek bir müzik eğitimi uygulaması: Diyarbakır ili örneği tezi ile 2013 yılında mezun oldum. 2014 yılında Hacettepe üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Halkbilimi Bölümünde doktoraya başladı, 2022 yılında Etnomüzikoloji bağlamında Psikanalitik bir yaklaşımla Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesindeki ağıtlar adlı teziyle mezun oldu. 2014 yılında Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Türk Müziği Devlet Konservatuvarı Türk Halk Bölümünde Öğretim Görevlisi sınavını kazanarak orda göreve başladım... Çeşitli dergilerde yayınlanan 25 makalem, 2 kitabım ve birçok kongre bildirim mevcuttur. Çalışmalarımı genel olarak Müzik sosyolojisi, Toplumsal cinsiyet, halkbilimi, psikoloji, kültürel çalışmalar, alan araştırmaları ve derleme şeklinde yürütmekteyim.
AY: 29 yıldır, İstanbul Türk Müziği Festivali kapsamında hazırladığımız sempozyumlarda, bildirilerin Müzik ile ilgili diğer Sosyal Bilimler alanı mensuplarınca “disiplinler arası” hazırlanmasını arzu ediyoruz, ama olamıyor. Bu eseriniz çok önemli, bir alanla ortak hazırlanmış. Nereden aklınıza geldi? Bu fikri paydaşlarınıza açtığınızda yaklaşımları nasıl oldu?
ÇAKMAK: Türk Halkbiliminde doktora ders süresince kültürel çalışmaların ve yaptığımız incelemelerin çok fazla olması dolayısıyla tez önerimin doğal olarak geliştiğini söyleyebilirim. Öğrenimim esnasında çeşitli işlerde çalışmış, deneyim elde etmiştim. Devlet Tiyatrolarında, Devlet Hastanesine bağlı Psikiyatri kliniğinde vs. Sadece yaptığım derlemeler esnasında kadının Türkiye koşullarında özellikle doğu bölgesinde müzikal anlamda çok yetenekli fakat koşullarından ve gelenekten ötürü bu yeteneklerinin öne çıkmadığını, çeşitli müzikal ritüellerde dışa vurulduğunu fark etmiş olmamdan kaynaklı kadın folkloru çalışmalarına ağırlık vermeyi misyon edindim.
AY: Yeni eserinize birçok kişi destek vermiş. Dipnotlar ve kaynakçanız zengin. Neden “Kadın Aşıklar?”
ÇAKMAK: Kadın olmaktan ötürü dışlanmış, hor görülüp görünmez kılınmış ben dahil tüm kadınların sesi olmak ve kendimden yola çıkarak görünmelerini sağlayacak çalışmalara imza atmak, başta kendimin varlığını göstermek, daha sonra kız kardeşlerimin çaresizliğini ve çırpınışlarını yazmak, içine atılmış acılı haykırışı duyurmaktı amacım. En ufak bir yardımı karşılık beklemeksizin yapmış olan herkesi yazmak, onları da görünür kılmak ve yardımseverliğin önemini vurgulamak istedim.
AY: Bu eseriniz (Yüksek Lisans Tezi) nereden aklınıza geldi? Bu fikri paydaşlarınıza açtığınızda yaklaşımları nasıl oldu?
ÇAKMAK: Ankara’da okumuş olmanın avantajı diyelim, biraz kendimdeki yeterlilikleri görmek, biraz eksiklerimi tamamlamak ile kendimdeki farklı alanlara eğilimi farketmiş oldum. Bu okuma ve öğrenme arzusu böyle bir çalışmanın başta kendime daha sonra alana katkı sunacağı hayali ile hocalarımdan arkadaşlarımdan güzel övgüler alarak oluşturmaya çalıştım.
AY: Kadın Aşıkların Ağıtları ile erkek Aşıkların Ağıtları arasında “söz, anlam, yöresel dil, şive, ezgi v.b. fark var mı?
ÇAKMAK: Müzik, kadın tarafından zorunlu olarak ortaya çıkmıştır. Ninni ile başlayan bu serüvende kadın neredeyse bütün müzik türlerinde başat rol almıştır. Toplumların ataerkil yapısı kadının tüm meziyetlerini örtbas etmiş, kadın meziyetleri erkek tarafından kullanılmıştır. Özellikle ağıt ve ninni kadının tüm hünerlerini gösterdiği ve erkek tarafından kendisine legal gösterilen iki türdür. Erkekle söylenme şekilleri ve ezgisel yapıları elbette farklıdır. Erkek dışa dönük, gezen, edindiği bilgileri sözlü olarak hafızaya alıp elindeki meziyeti çeşitlendirerek aktaran biridir. Kadın ise bulunduğu bağlamdan zorunlu durumlar dışında çıkamayan ve içine kapanık, evine kapanık yaşamaya mecbur kılınmış biri olduğu için daha doğal ve yöresel ağız, ezgi ve ritmi değiştirmeden doğal olarak dışa vurur.
